Artkaspi.az gənc yazar Orxan
Həsəninin "Heç nə üçün mətnlər” silsiləsindən olan ilk yazısını təqdim edir:
Başıma nə gəlibsə, bu kitablardan gəlib. İndi
sizə danışacağım hekayənin baş verdiyi ərəfədə bütün günü oxuyurdum. Niyə
oxuyurdum? Düzü, heç orasını da bilmirəm. Neyləyim, vərdiş eləmişəm. Adam var
siqaretə, içkiyə nə bilim daha nələrə vərdiş eləyir. Mən də bu tövr. Bəs
yazmaq? O da öz yerində. Arada içimdəki sim dilə gəlir. Sevdiyim yazıçılara
oxşamaq istəyirəm. Ancaq, nə bilim, bu oxşamaq dediyim şeyin yazmaqla əlaqəsi
varmı? Onlar kimi yaşamaq istəyirəm. Başqalarına oxşamağa çalışdıqca özümü
unuduram. Bəlkə, indi yalnızlıq dediyim şey də elə bu zaman hopdu canıma.
Hər şey oktyabrda başladı. Yalnız qalmaq
istədim. Bir sabah gözümü açıb gördüm ki, yalnızam. Çıxdım küçəyə. Hər şey
olduğu kimi yerində dayanmışdı. Xatırladım. Dünən də bu bina yerindəydi.
Adamlar harasa tələsir. Dünənki kimi. Küçə də hər zamankı küçə. Daha nə? Nə
bilim, özümü bu uzunsov eyniliyə aid hiss eləmirdim. Bu işıqforda da,
darıxa-darıxa gözləyən maşın təkərlərində də, elə bu yolda da, elə bu binada da
məndən heç bir iz yox idi. Həmin gün bütün şəhəri gəzdim. Gəzdim deyəndə, Bakı
hələ o zamanlar indiki kimi nəhəng deyildi. Beş mərtəbəli bir bina tapırdın,
çıxırdın "altıncı mərtəbəsinə”, bütün şəhər ovcunun içində. Uzun zaman sonra
anlayacaqdım ki, mənim yalnızlığım böyüdükcə bu şəhər də genişlənir. Məndən
aldıqlarını özünə qatıb eninə-boyuna kökəlir.
Hələ baxdığım rəsmlərə, adam üzlərinə,
heykəllərə uzun-uzun ilişib qalmağımı demirəm. Məni bu duyğudan çəkib çıxarmaq
istəyən insanlar da yox deyildi. İnandırmağa çalışırdılar ki, hər şey yaxşı
olacaq. Yəqin, başa düşürsünüz, günəşli günlər filan. Gözlərinin içinə qədər
yalan deyirdilər. Heç nə yaxşı olmurdu.
Bir gün köhnə bir dostumla görüşdüm. İkimizin
də gözümüzdə eyni şəkillər var idi. Ayaqqabılar haqqında uzun-uzun danışdıq.
Niyə ayaqqabılar? Düzü, orasını da bilmirəm. Sonda ayaqqabılarımızı dəyişdik.
Ayrılanda da gülümsəyib zarafatla dedi: "Mənim ayaqqabılarımı geyinə bilərsən,
amma mənim kimi yalnız ola bilməzsən”.
Boş küçələri gəzdim. İşıq dirəklərini saydım.
Vitrinlərdəki gözəl manekenləri izlədim və düşündüm ki, indi heç kim heç yanda
məni gözləmir. İndi bu küçədən, bu maneken donuqluğundan, bu işıq dirəklərindən
başqa heç yanda mövcud deyiləm. Bəlkə, ən qatı yalnızlıq elə buydu. Bu nəhəng
dünyada nöqtə boyda yerdən ibarət idin və heç özün də bilmirdin ki, bu nöqtə
hansı cümlənin sonunu müjdələyir. Bəlkə, bu dünyada nöqtə boyda olduğunu
düşündüyün an hər şey bitir. Bu nöqtə öz sonundu və sən də elə öz sonunsan.
Nə başınızı ağrıdım, insan hər şeyə öyrəşir.
Elə öz yoxluğuma da çətin alışmadım. Ayağımı yad küçələrdən çəkib evə gətirə,
hələ də nəfəs ala bilirdimsə bədbəxt deyildim. Yəqin bilərsən, yalnızlıq
özünəvurğunluq yaradır. Ətrafımdakı adamları görməzdən gəlməyim buna görəydimi?
Yox, heç kimə yuxarıdan aşağı baxası deyildim. Onları görürdüm, ancaq hansısa
naməlum bir pərdənin arxasından. Və elə baxırdım ki, sanki Allah öz bəndəsini
izləyir ya da elə baxırdım ki, sanki zəmilərin arasından qarğa balası qorxuyla
müqəvvaya baxır.
Bircə həmin günü dəqiq xatırlayıram. Təbriz
Xəlilbəyli küçəsində, heç unutmadığım o kafedə, çaxır içən iki dostun yanında
oturmuşdum. Küçədən dikdaban ayaqqabıları ilə keçən o gözəl qadına sataşdı
gözüm. Yerişindən yalnızlıq yağırdı. Asta-asta yeriyirdi. Çantasından möhkəmcə
yapışıb. Dikdaban geyinən qadınlar niyə yalnız olsun ki? Qəribsədim. Bütün gecə
həmin dikdabanların şəkli gözümün önündən getmədi və bütün gecə həmin
dikdabanlarla danışdım. Bu xəyali həmsöhbətin varlığından necə sevindimsə bir
anda göy üzünü daha yaxında, lap öz içimdə hiss elədim. Sinəmin tən ortasında
gəzdirdiyim bu göy üzü də öz oxşarı kimi buludluydu və bu qara buludların
arxasında nə ulduzdan, nə də aydan bir işarə vardı.
Birdən qadının dikdabanları ilə dostumla
dəyişdiyimiz ayaqqabıları tutuşdurdum və nədənsə dostumun ayaqqabısı mənə daha
doğma, olduğundan daha qəşəng gəldi. Ona görə yox ki, günəş həmin ayaqqabıların
arxasından çıxmışdı və mən həmin ayaqqabını yox, onun kölgəsini görürdüm, ona
görə ki, günəş düz həmin ayaqqabının üzünə düşürdü və mən həmin ayaqqabının
üzündən qayıdan işığı çoxdan, lap çoxdan tanıyırdım.
Bu işıqla tanışlığımız lap uşaqlığıma gedib
çıxır. Hələ uzun illər qabaq bu barədə xatirələrimi sapa düzüb yaxşı bir muncuq,
ya gözəl bir təsbeh düzəltmək arzusunda olsam da hər dəfə nədənsə həmin sap
qopur, bu muncuq dənələri də hərəsi bir tərəfə dağılırdı. İndi həmin işığı
yaxşı xatırlayıram. Bu çıraq işığıydı. Elektriki olmaya evlərin qənimi olan bu
çıraq hələ şamın cin olub yoxa çıxdığı zamanlarda yaxşı dadımıza çatırdı. İndi
görün nəyi düşünürəm? Mənim uşaqlığımın bütün sevincləri, kədərləri, gülüşləri,
ağlamaqları, hamısı, hamısı o çırağın işığında əks olunub və mən indi həmin
çırağın işığını harada görsəm kövrəlir, həyatımın muncuq dənələri kimi
səpələnən hissələrini alıb öz yerinə qoymaq istəyirəm. Atam bir axşam evə gec
gəldi. Anamın isti ağuşunda qısılıb atamı gözlədik. Çırağın işığı öləziyən
çağda həyətdən atamın iri çəkmələrinin səsi gəldi. Həmin uzun boğaz ayaqqabıları
ilk orda, o çırağın işığında gördüm və həmin çırağın işığında əks olunan
ayaqqabılar həm də birdən-birə bu sehrli aləmin nəhayətsiz yaddaşında yer
elədi. Nə bilim, bəlkə, o balaca uzun boğaz ayaqqabılar böyümüş, indi mənə
dostumla dəyişdiyimiz ayaqqabı olaraq geri dönmüşdü.
Səhəri dostumun nimdaş ayaqqabısı ilə açdım.
Göydən yerə selləmə yağış tökürdü. Deməli, kimsə yuxarıda Allahın xətrinə
dəymişdi. Pəncərədən həyətə baxdım. Boy sırasıyla düzülən işıq dirəkləri elə
bil indi qol-qola verib yallı gedəcəklər. Çıxdım küçəyə. Nə çətir ? O bir şair
var, adı da yadımdan çıxıb. Deyir çətir yağışa xəyanətdi. Elə şeir-zad sevən
adam deyiləm. Amma bu vəziyyət üçün o cümlədən gözəl ifadə ola bilməz. Lap şeir
olmasın, eləcə quru söz olsun. Yenə də öz yerindədir. Uzunçuluq elədiyimi
bilirəm, amma qoyun onu da deyim ki, düzü, heç çətirim də yoxdur. Bircə babadan
qalma dəri papağım, onun da yaşından çox yamağı var.
Yağış əməlli-başlı şiddətlənmişdii.
Nazlana-nazlana yağırdı. Mən də başımdan dırnağımacan yağışa bulaşmışdım.
Dəmiryolu vağzalının yuxarısında köhnə mehmanxanaya getdim. Hündürdə təkcə
adıyla ayaqda duran o mehmanxana çoxdan uçulmuşdu və indi həmin mehmanxananın
palçıqlı yerində gözəl bir təklik cücərmişdi. Hardan bilərdim ki, köhnə dostum
orada rastıma çıxacaq. Belə novellavari sonluğu heç mən də gözləmirdim. Bircə
onu bilirəm ki, dostumla uzun-uzun danışdıq. Sonda köhnə bir kafe tapdıq.
Papağımızı istiyə verib əməlli-başlı qurulandıq. Söhbət gəzib-dolaşıb yenə
ayaqqabılara gəldi. Niyə ayaqqabılar? Düzü, orasını da bilmirəm. Axırda
ayaqqabılarımızı yenidən dəyişdik. Ayrılanda da gülümsəyib zarafatla dedim:
– Ayaqqabılarımı geyinə bilərsən, amma mənim
kimi yalnız ola bilməzsən.
